Zelfstandig nadenken

Sociale media en kranten staan vol met meningen en oordelen. Eerst zelf nadenken hoeft niet. We vertellen elkaar wat we gehoord hebben van anderen en nemen dat voor waar aan. De leraar is ook maar een mens. Je beste vrienden en buren weten het immers beter dan een onbekende. Je zult maar het slachtoffer worden van deze kortzichtigheid. Mijn onderzoek naar denken was vijftig jaar geleden gebaseerd op een indeling in zes niveaus. Die indeling is nog steeds relevant. Het laagste denkniveau heet kennis en veronderstelt dat mensen iets uit de eerste hand weten, leren van een onderwijzer, iets opzoeken in wiki of woordenboek. Het hoogste niveau heet evaluatie en veronderstelt een aantal activiteiten in de hersenen. Wie zijn oordeel meteen klaar heeft en toch denkt dat ie heeft nagedacht maakt de wereld wel heel simpel en plat. We weten inmiddels al duizenden jaren dat de aarde rond is. Alhoewel ook dat door sommigen ontkend wordt.

Blindemannetje

Informatie vooraf, tussentijds en achteraf is belangrijk in het bereiken van doelen. Eerst wil je weten wat er van je verwacht wordt. Eenmaal aan het werk moet je regelmatig horen in welke mate je het gewenste gedrag laat zien. Nadat je gepresteerd hebt wil je horen waar verbetering mogelijk is. Als voorbeeld een voetballer die een strafschop neemt. Doe hem een blinddoek om en laat hem schieten. De kans is groot dat hij niet eens ‘op het doel’ schiet. In organisaties is het niet anders. De leidinggevende moet vertellen wat hij verwacht, geeft tussendoor feedback en laat zijn mensen regelmatig bijleren. Te vaak hoor en zie ik managers die vreselijk hun best doen maar zich laten afrekenen op gedrag dat ze niet kunnen beïnvloeden. En leiders die hun mensen blinddoeken omdat ze alleen weten wat ze willen maar niet kunnen vertellen hoe. Zit je in zo’n team, vraag dan om informatie, arrangeer tussentijdse evaluaties en doe je blinddoek af. Neem je eigen verantwoordelijkheid. Scoor!

Overschatting op de loer

Wetenschap is niet langer onaantastbaar. De wetenschapper is geen autoriteit meer. Discussies over gezondheid, politiek, en religie waren het domein van mensen die er iets van wisten, er soms zelfs voor gestudeerd hadden. Those days are over. Gesprekken in privé en in de media worden gedomineerd door partijen die feiten en meningen met elkaar verwarren. Kennis lijkt ballast, een stevige stellingname is genoeg. Minder weten leidt tot een vastere overtuiging, veel van een onderwerp weten maakt doorgaans bescheidener. Dit ‘Dunning-Kruger effect’ verklaart waarom de incompetente het in een debat lijkt te winnen van degenen die dagelijks met de materie te maken hebben. De professional staat in zijn hemd terwijl de leek triomfeert. Luid uitgesproken gebrek aan kennis wint het van de zorgvuldige verklaring. Lees de sociale media, kijk naar de televisie, luister naar de radio, lees de ingezonden brieven. En spreek met jezelf af: ik denk voor ik spreek.