Gezonde geest

[Illustratie NRC]

Nieuwsgierigheid is de bron van alle kennis. Zonder de wens om te willen weten zouden we niet vliegen of autorijden, daar kunnen we Da Vinci en de wetenschap dankbaar voor zijn. Door dagelijks gebruik van de zintuigen vragen wij ons af hoe dingen in de buitenwereld in elkaar zitten of functioneren, alles gebaseerd op een veronderstelde foutloze werking van de zintuigen. We nemen nogal wat zonder nadenken aan en dat is maar goed ook, anders zou je zonder vallen niet eens een voet voor de andere kunnen zetten.

Zo verbaasde ik mij over mijn slaapgewoonten en realiseerde me dat ik niet eens weet waarom we allemaal een derde deel van onze tijd hierop aarde verslapen. Hoe kan het dat je iedere avond op ongeveer hetzelfde tijdstip slaperig wordt en in de ochtend rond hetzelfde uur weer wakker wordt, bijvoorbeeld. In mijn studie leerde ik wel over verschillende soorten slaap, meestal over de gestoorde slaap en hoe dat veroorzaakt wordt, ook diepe slaap en REM-slaap herinner ik me nog, en van de functies van slaap herinner ik me hoofdzakelijk de vergelijking met de bibliotheek. De gebeurtenissen van de afgelopen dag zijn de teruggebrachte boeken die ‘s nachts weer op de juiste plaats in de kasten worden teruggezet, zodat het actieve geheugen weet waar de herinneringen teruggevonden kunnen worden.

Maar waarom krijg ik altijd ‘s avonds op een bepaalde tijd slaap? Natuurlijk spelen de hersenen ook bij dit lichamelijk proces een hoofdrol, hoe kan het ook anders, want bij gezonde mensen stuurt het hoofd nog altijd het lichaam aan. Blijkbaar zit er in het hoofd een ‘schakelaar’ die aangestuurd wordt door twee soorten hormonen die ons afwisselend slaperig maken en wakker houden. Deze hormonen staan onder controle van de interne biologische klok die in direct contact staat met de ogen en zodoende aangesloten is op het dag-nacht ritme van de wereld om ons heen. De klok reguleert tientallen lichamelijke functies, waaronder de lichaamstemperatuur, de afgifte van hormonen en dus ook het slaap-waak ritme. In het eerste deel van de slaap overheersen de stofjes die ons in slaap houden maar na een uur of vier krijgen de andere hormonen die voor ontwaken zorgen de overhand. Nu snap ik beter waarom je na een onderbreking rond vier uur, half vijf veel moeilijker weer terug in slaap komt.

Een oud collega zei ooit, nadat hem iets lastigs was uitgelegd: “Still confused but at a much higher level”, hetgeen nu ook voor mij geldt. Ik weet nu meer, maar of ik het echt snap en er vragen over kan beantwoorden is maar de vraag. In elk geval een reden om voorlopig nieuwsgierig te blijven.

Advertentie